Elektrik abonesi olan herkes (her gerçek veya tüzel kişi) lisanssız elektrik üretim tesisi kurabilir. Bu kişilerin kendi uhdelerinde en az bir tüketim tesisi, yani aboneliği bulunması gerekir. Aboneliği olmayan kişiler, lisanssız elektrik üretim tesisi kuramaz. Gerçek ya da tüzel kişi olmayan aboneler (apartman yönetimi gibi) lisanssız elektrik üretim tesisi kuramaz.

Evet, kurulabilir.

Evet, vardır. Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretim tesisleri azami 1000 kWe gücünde kurulabilir ve sisteme en fazla 1000 kWe olarak bağlanabilir.

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak kurulacak elektrik üretim tesislerinden üretilen elektriğin ihtiyaç fazlası kısmı tesisin kurulduğu bölgede görevli perakende satış lisansı sahibi dağıtım şirketi aracılığıyla YEK Destekleme Mekanizması kapsamında değerlendirilmektedir. Bir satış kısıtı yoktur. Ancak abonelik çerçevesinde üretim tesisi ile ilişkilendirilen tüketim tesisinde sürekli bir tüketimin olması gerekir. YEK destekleme mekanizması TEİAŞ tarafından işletilen piyasa bazlı bir satın alma mekanizması olup elektriği devlet satın almamakta ancak devlet sistemin işleyişini garanti altına almaktadır.

Lisanssız elektrik üretim tesisi hidrolik kaynaklara dayalı olarak kurulmak isteniyorsa tesisin kurulacağı yer il özel idaresine, diğer kaynaklar kullanılacaksa tesisin kurulacağı yer dağıtım şirketine yapılacaktır.

Bu konu Tebliğ''in 8 inci maddesinde açıklanmıştır. Başvuru yapacak kişiler ikinci fıkrada (8.2) belirlenen belgeleri temin ederek başvuru yapacaktır. Ayrıca her bir başvuruda başvuru ücretinin de yatırılması gerekmektedir.

Lisanssız elektrik üretimi tesisleri için tesisin kurulacağı yerin ilgili mevzuatına göre edinilmesi gerekir; yani ilgisine göre orman mevzuatı, mera mevzuatı, milli emlak mevzuatı çerçevesinde izin alınması gerekmektedir. Lisanssız üretim tesisleri kurulması için Kurumca(EPDK) kamulaştırma yapılamamaktadır. Kurum (EPDK) tesis yeri edinimlerine de müdahil olmamaktadır. Bu edinimde yetki ve sorumluluk ilgili mevzuatı uygulamakla görevli ve yetkili kamu kurum ve kuruluşlarındadır. Söz konusu mevzuatın uygu- lanmasında, Kuruma açıkça yetki verilen istisna haller hariç, Kuruma başvuru yapılması veya olurunun alınması söz konusu olmamaktadır.

Belediye sınırları içinde kalan bir alanda lisanssız elektrik enerjisi tesisi kurmak üzere ilgili dağıtım şirke- tinden uygun bağlantı görüşü alan veya il özel idaresinden su kullanım hakkı izin belgesini alan kişilerin gerekli izin için başvurduğu belediyelerin gerekli mevzuatı uygulayarak başvuru sahibinin başvurusunu yine söz konusu mevzuatta tanımlanan sürede olumlu ya da olumsuz sonuçlandırması gerekmektedir. Lisanssız elektrik üretim tesisleri için ilgili mevzuatta öngörülen gereklilikleri sağlamaktan bağışıklık/imtiyaz öngörülmemiştir. Belediyelerin de vatandaşların 4628 ve 5346 sayılı Kanunlardan kaynaklardan lisanssız elektrik üretim tesisi kurmak hakkını mevzuata aykırı biçimde engellememeleri gerekmektedir.

Hayır, uygulanmaz. Kendi trafosu bulunan kişiler Yönetmelikteki diğer koşullara uymak kaydıyla AGseviyesinden bağlantı kısıtları hükmüne tabi olmazlar.

Her bir gerçek ya da tüzel kişi her bir aboneliği için ayrı elektrik üretim tesisi kurabilir. Bir abonelik için ya kurulu güç sınırı olmaksızın kojenerasyon tesisi kurulabilir ya da mikro kojenerasyon tesisi kurulabilir, ki kurulu gücü 50 kWe ile sınırlıdır. Bir abonelik için yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı tesis kurulmak istenmesi durumunda azami 500 kWe kurulu gücünde bir tesis kurulabilir ya da toplam kurulu gücü 500 kWe olacak şekilde birden fazla tesis kurulabilir.

Bir gerçek ya da tüzel kişinin birden fazla dağıtım bölgesinde aboneliği olabilir. Bu çerçevede ilgili kişi her dağıtım bölgesinde her bir aboneliği için lisans almadan elektrik üretim tesisi kurabilir. Bu tesislerin yenilenebilir enerji kaynaklarından birine dayalı olması halinde 500 kWe kurulu güç sınırı, mikro kojene- rasyon olması halinde de 50 kWe kurulu güç sınırı vardır.

Lisanssız elektrik üretim tesisinin yenilenebilir enerji kaynaklarından birine dayalı olması halinde kural olarak kaynak kullanım hakkının edinildiğine dair belge sunulması gerekir. Ancak rüzgar, güneş ve biyokütle ve biyokütleden elde edilen gaza (çöp gazı dâhil) dayalı olarak kurulacak üretim tesisleri için bu belge istenmemektedir.

Lisanssız elektrik üretim tesisinin kamu veya hazine veya orman arazisine kurulmak istenmesi halinde arazinin ilgili mevzuatına göre kullanım hakkının edinildiğine dair belge edinilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede ilgili mevzuatı hazırlama ve uygulamakla görevli ve yetkili kurum ve kuruluşlara başvuru yapılması gerekmektedir. Belge açıkça "ENERJİ ÜRETİM TESİSİ KURULMASI İÇİN İZİN VERİLMİŞTİR" ifadesi- ni içermelidir. Ancak kamu veya hazine veya orman arazisine kurulacak tesisin hidrolik üretim tesisi olması halinde kaynak kullanım hakkı edinilememişse söz konusu arazi bir başkasına da tahsis edilme- mişse, tesis sahasını/mahallini tahsise yetkili kurum veya kuruluştan alınacak, arazinin bir başkasına tahsis edilmediğini ve tahsis için ilgilisince başvuru yapıldığını bildirir resmi yazı, başvuru aşamasında yeterli kabul edilecektir.

Lisanssız elektrik üretim tesisleri Yönetmelik ve Tebliğ kapsamına göre kurulmakta ve bu tesisleri kuran kişiler bu tesislerde kendi ihtiyaçları için elektrik üretmeye yetkili kılınmıştır. Bu kişilerden mikro kojene- rasyon tesisi kuran gerçek kişiler ile kojenerasyon tesisi kuran gerçek ve tüzel kişiler elektriği sadece kendi ihtiyaçları için üretebilecektir. Mikro kojenerasyon tesisi kuran kişilerle yenilenebilir enerji kaynak- larına dayalı tesis kuran gerçek ve tüzel kişilerin ihtiyaçlarından fazla ürettikleri elektrik 10 yıl süreyle perakende satış lisansı sahibi dağıtım şirketi vasıtasıyla YEK Destekleme Mekanizması kapsamında değerlendirilir. Bu çerçevede, yenilenebilir enerji kaynakları için YEK Kanununa ekli I sayılı Cetvelde kaynak bazında öngörülen fiyat, mikro kojenerasyon tesisi kuran tüzel kişiler için aynı cetveldeki en düşük fiyat uygulanır.

Lisanssız elektrik üretim tesislerine kredi verilmesi veya diğer finansman imkanlarının temin edilmesi Kurumun görev alanında bulunmamaktadır. Lisanssız elektrik üretim tesisleri için gerekli finansman ihtiyacının öz sermaye, kredi veya diğer finansman yöntemleri ile karşılanması üretim tesisini kuracak kişinin uhdesindedir.

Hayır, yoktur.

Yönetmelik lisanssız üretim tesisi kurmak üzere başvuru yapacak kişilerin üretim tesisinin kurulacağı yerde/mahalde tam bir yetki ile kullanım hakkına sahip olmasını istemektedir. Bu nedenle ilgililerin mülkiyet hakkı veya kiralama kapsamında kullanım hakkına sahip olmaları gerekmekte ya da tesis sahasının kullanımının bir başkasının müdahalesiyle kesintiye uğramayacak biçimde ilgilisinde olduğunu ispatlayacak kullanım hakkını gösterir bir belge ile ispatlanması istenmektedir. Örneğin 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ve 1512 sayılı Noterlik Kanunu ve ikincil mevzuatı çerçevesinde düzenlenmiş olan Düzenleme Şeklinde Zilyetliğin Devri Sözleşmesi ancak, yukarıda açıklandığı üzere, müdahaleden ari bir kullanım hakkı sağladığının tespit edilmesi halinde kullanım hakkını gösterir sair belge olarak değerlen- dirilebilir.

Lisanssız üretim tesislerinde üretilerek sisteme verilecek ihtiyaç fazlası enerjinin mahsubu üretim tesisi- nin tüketim tesisi ile (a) aynı yerde olması veya (b) aynı yerde olmaması halinde farklı olacaktır. (a) Üretim tesisi tüketim tesisi ile aynı yerde kurulu ise sisteme verilen ihtiyaç fazlası enerji çift taraflı ölçüm yapan sayaç vasıtasıyla günlük olarak ölçüleceğinden günlük tüketim günlük üretimden (24.00 itibariyle) mahsup edilecek ve sonuçta üretim fazlası varsa (=ihtiyaç fazlası enerji) miktar kaynak bazında belirlen- miş destek fiyatının o günkü Merkez Bankası ABD doları döviz alış kuru üzerinden bulunacak sayıyla çarpılarak elde edilen değer üreticinin alacak hanesine yazılır. Örneğin bir gün içinde çatısında güneş enerjisi tesisi kurulu bir evin 60 kWh tüketimi 100 kWh üretimi varsa 40 kWh ihtiyaç fazlası enerji sisteme verilmiştir. Buna göre (40 kWh X 0,133 usd/kWh X 1,83 TL/usd) = 10,66 TL günlük olarak alacak hanesine yazılacaktır. Tersi olursa bu durumda kişi sistemden 40 kWh enerji çekmiş siteme fazladan enerji verme- miştir. Bu 40 kWh enerji için mevcut aboneliği esas alınarak tüketim miktarı tahakkuk ettirilir. Bu işlemler her gün için ayrı ayrı yapılarak sonuçta ay sonundaki alacak ve borç hesabı belirlenir. Bu miktar üzerinden diğer işlemler (dağıtım sistem kullanım bedeli, kayıp kaçak vb) işlemleri yapılır ve işlem sonuçlandırılır. (b) Üretim tesisi tüketim tesisi ile aynı yerde kurulu değilse sisteme verilen enerji ve sistemden çekilen enerji ayrı ayrı kaydedilir. Çekilen enerji verilen enerjiden mahsuplaştırılır ve sonuçta yukarıdaki gibi ya sisteme verilmiş ihtiyaç fazlası enerji ya da sistemden çekilmiş enerji sonucuna ulaşılır ve bu miktar için yukarıda açıklanan işlemden uygun olanı yapılır. Ancak bu durumda diğer işlemler (dağıtım sistem kullanım bedeli, kayıp kaçak vb) hem sistemden çekilen hem de sisteme verilen enerji için ayrı ayrı yapılır ve işlem sonuçlandırılır.

Bu durumda günlük yerine üç zamanın her biri için ayrı hesap yapılacaktır. Yani bir gün için, bir hesap değil üç hesap yapılacaktır.

Lisanssız elektrik üretim mevzuatı uyarınca elektrik dağıtım şebekesine (direkt=doğrudan) irtibat tesis eden her türlü tesis şebekeye bağlı (on-grid) kabul edilmektedir. Ayrıca bir tüketim tesisine ya da onun barasına bağlantı yaparak (indirekt=dolaylı) dahi olsa şebekeyle irtibatlı olan üretim tesisleri de şebekeye bağlı tesis kabul edilmektedir. Böylece mevzuatta öngörülen esas ve usullere göre projelendirilmeli, kurulmalı ve işletilebilmelidir.

Yönetmeliğin 3 üncü maddesinin son fıkrasına göre "üretim tesisiyle tüketim tesisinin dağıtım sistemine aynı baradan bağlı olması halinde her ikisi aynı yerde" kabul edilmektedir. Bu durum en genel olarak fiziksel olarak aynı mekanda kurulmak anlamına gelmektedir. Çatıya kurulacak güneş panelleri, bahçeye kurulacak biyogaz tesisi ya da rüzgar gülü uygulamasında olduğu gibi. Aynı yerde olma durumunda bağlantı tüketim tesisiyle doğrudan irtibatlı olduğundan üretilen elektrik enerjisi öncelikle aynı yerdeki tüketim tesisinde tüketilmekte, tüketim tesisinde tüketilemeyen kısmı (sayaçtan geçerek) sisteme çıkmaktadır. Buna net ölçüm yöntemi adı verilmektedir. Böylece ilgilisi genelde sistemden çekeceği elektrikten daha ekonomik fiyata elektrik kullanıyor olacak ve sisteme satış miktarı düşerek sistemin alım yükümlülüğü üzerindeki stres azaltılacaktır. Elektrik fiyatları sabit destek fiyatlarından yüksek olduğu sürece (ki günümüzde durum budur) üretici karda olacaktır.

Üretim tesisinin fiziksel olarak tüketim tesisinin bulunduğu yerde kurulmak istenmesi halinde üretim tesisinin bağlantısının öncelikle tüketim tesisi barasından yapılması imkanı varsa bağlantının bu şekilde tesis edilmesi gerekmektedir. Sonuç olarak üretim tesisinin, tüketim barasından bağlanması teknik olarak imkan dahilinde ise (trafo kapasitesi konusundaki Yönetmelik EK 5 Tabloda öngörülen bir yıllık kısıtlar şahsi trafolar için uygulanmamaktadır) bağlantının gerekli teknik ve güvenlik şartları sağlanarak tüketim barasından yapılması öngörülmektedir.

Yönetmeliğin 13 üncü maddesinin üçüncü fıkrası "AG seviyesinden bağlanacak üretim tesislerinin toplam kapasitesi, bu üretim tesislerinin bağlı olduğu dağıtım transformatörünün gücünün yüzde otuzunu (%30) geçemez." hükmünü amirdir. Hüküm "dağıtım transformatörü" ifadesiyle ilgili EDAŞ''ın işletmesinde bulunan dağıtım transformatörlerini kastetmektedir. Bu çerçevede özel kişilere ait trafolar- da yukarıdaki hükümde geçen yüzde otuz kısıtının uygulanmasına gerek yoktur. Ancak bu durumda dahi Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin ikinci fıkrası hükmüne aykırı bir uygulamaya imkan verilemeyecektir.

Lisanssız üretim tesislerinin sisteme güvenli olarak bağlanabilmesi için gereken koşullar Yönetmelik ve Tebliğ''de belirlenmiştir. Bu sebeple lisanssız üretim tesisleri için otoprodüktör fideri donatılması uygula- masına ancak teknik zorunluluk halinde başvurulması gerekmektedir.

Tebliğ kapsamında yapılan başvuruların her biri bir diğerinden bağımsız olup başvuru şartlarının her başvuru için ayrı ayrı kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede her başvuru için ayrı başvuru bedeli ödenmesi gerekmektedir.